Scenario’s: beschrijving van procesrisico’s¶
De oorzakenboom¶
De oorzakenboom is de centrale informatie van een scenario. Wanneer men in een overzichtslijst van scenario’s op de naam van een scenario klikt, zal men dan ook onmiddellijk naar het tabblad gaan waarin de oorzakenboom is opgenomen.
Het tabblad Oorzakenboom
Oorzakenbomen geven de oorzaken weer die leiden tot de eindgebeurtenis, die linksboven wordt weergegeven en vooraf wordt gegaan door een specifiek icoontje (afhankelijk van de veiligheidsfunctie). In elke oorzakenboom is er één en slechts één eindgebeurtenis.
In zijn meest eenvoudige vorm is de oorzakenboom een onvertakte keten van oorzaken, die start met één initiële oorzaak en die eindigt met een eindgebeurtenis. Tussen de initiële oorzaken en de eindgebeurtenis kunnen nog andere gebeurtenissen liggen. De keuze van de initiële oorzaken en de eindgebeurtenissen is afhankelijk van de veiligheidsfunctie. We zullen daar in de volgende hoofdstukken dieper op ingaan. De tussenliggende gebeurtenissen maken het scenario beter leesbaar en laten toe om het risico dat beschreven wordt, beter te begrijpen.
Tussen de verschillende gebeurtenissen liggen zogenaamde Beveiligingslagen die de keten van gebeurtenissen onderbreken. Ze worden weergegeven in het rood en voorafgegaan door een schaartje.
In bovenstaand voorbeeld heeft de oorzakenboom geen vertakkingen. Het is een onvertakte keten van gebeurtenissen, die chronologisch en/of causaal met elkaar verbonden zijn. Dergelijke rechtlijnige scenario’s zijn veruit het eenvoudigst om op te stellen en te lezen. In sommige gevallen is het echter gewenst of zelfs noodzakelijk om in de oorzakenboom te werken met EN-poorten en/of OF-poorten.
Scenario met EN-poort
Zoals in het bovenstaande voorbeeld wordt geïllustreerd neemt een EN-poort de vorm aan van een symbool voor een logische poort gevolgd door de letters EN. Onderaan de logische poort vertrekt dan een verticale lijn waarop alle gebeurtenissen aftakken die via de EN-poort moeten gecombineerd worden. De OF-poort wordt op een analoge wijze weergegeven.
Merk op dat in bovenstaand voorbeeld één van de oorzaken in de oorzakenboom wordt voorafgegaan door een afbeelding van een groene vlag; de andere oorzaken worden voorafgegaan door een afbeelding van een brandende lont. Deze symbolen worden gebruikt om het onderscheid aan te duiden tussen condities en gebeurtenissen. Dit onderscheid is enkel relevant voor de veiligheidsfunctie Processtoringen beheersen, meer bepaald bij het gebruik van LOPA (zie Layers of Protection Analysis).
Naam, veiligheidsfunctie en categorie van het scenario¶
In het tabblad Scenario vind je de naam, de categorie en een woordelijke omschrijving van het scenario terug.
Elk scenario hoort bij één van de acht veiligheidsfuncties. De veiligheidsfunctie van een scenario zie je rechts bovenaan de scenariofiche.
Het tabblad Omschrijving
De evaluatie van het scenario¶
In het tabblad Evaluatie is omschreven waarom het scenario wel of niet als voldoende beheerst wordt beschouwd.
Dit wordt samengevat ook aangegeven in het Resultaat-veld: Voldoende, Onvoldoende of Niet geëvalueerd.
In de lijsten-module kan je deze aanduiding gebruiken om de niet of als onvoldoende geëvalueerde scenario’s op te lijsten (zie Lijsten).
Het tabblad Evaluatie
De resultaten van de LOPA-berekening¶
Voor scenario’s voor de veiligheidsfunctie Processtoringen beheersen laat Planop toe om de evaluatie te ondersteunen met een LOPA-berekening. De resultaten van deze evaluatie kunnen geconsulteerd worden in het tabblad LOPA. Het gebruik van LOPA is echter niet verplicht. Of al dan niet gekozen werd om LOPA te gebruiken wordt aangegeven (met ja of nee) naast het veld LOPA gebruiken.
Het tabblad LOPA
In het geval LOPA gebruikt werd, dan zal men een ingevulde waarde zien voor de richtfrequentie. De resultaten van de LOPA-berekeningen worden weergegeven voor elk LOPA-pad. De LOPA-paden worden geïdentificeerd door vermelding van de begin-gebeurtenis en de eindgebeurtenis. Naast elk LOPA-pad wordt de berekende frequentie weergegeven naast de richtfrequentie. Door op de begin-gebeurtenis van een LOPA-pad te klikken, roept men de details van de berekening op.
Bij het gebruik van LOPA wordt de weergave van het scenario in de oorzakenboom enigszins aangepast. Zo wordt achter de naam van een beveiligingslaag een PFD-waarde of een faalfrequentie vermeld. Bij het berekenen van LOPA-paden mogen enkel onafhankelijke beveiligingslagen in rekening worden gebracht. Onderaan het scherm vindt men een tabel waarin de eventuele afhankelijkheden werden opgelijst. Bij de elementen die in een afhankelijkheid zijn opgenomen, verschijnt achteraan ook een cijfertje dat naar de afhankelijkheid in de tabel verwijst.
Het tabblad Oorzakenboom bij gebruik van LOPA
